Zmiany w katalogu wydatków bieżących i ich kontroli
Prezydent podpisał właśnie uchwaloną przez Sejm po poprawkach Senatu w dn. 20 lutego 2015 r. nowelizację ustawy o systemie oświaty, która wprowadza m.in. nowe, bardziej restrykcyjne przepisy dotyczące nadzoru pedagogicznego oraz kompleksowe regulacje dotyczące oceniania uczniów, wynikające z wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Nowelizacja przynosi także inne zmiany, jak możliwość zwiększenia liczby uczniów w klasach I-III, zmianę zasad zatrudniania nauczycieli do projektów unijnych oraz zmiany w Karcie Nauczyciela i określonych w niej zasadach przedłużania stażu.
Większość zmian wejdzie w życie już 31 marca 2015 roku.
Dla niepublicznej oświaty najważniejsze wydają się jednak zmiany wprowadzone w art. 90, dotyczącym współfinansowania oświaty niepublicznej poprzez dotacje.
Nowelizacja ust. 3 w art. 90, dotyczącym dotacji dla szkół niepublicznych, w których nie jest realizowany obowiązek nauki, wprowadza dodatkowy wymóg prowadzenia list obecności, podpisywanych przez uczniów, a w przypadku kontroli przez organ dotujący, uprawnienie do sprawdzania takich list.
Istotnie zostaje zmieniony opis katalogu wydatków bieżących, zawarty w art. 90 ust 3d. Punkt 1 tego przepisu, zmieniony w roku 2013, ulega dalszej zmianie. Nie jest to jednak w istocie rozszerzenie katalogu wydatków bieżących, lecz jego doprecyzowanie i takie sformułowanie, które powinno już na zawsze rozstrzygnąć spory co do rozróżnienie tak zwanych wydatków placówki oraz organu prowadzącego. Nie tylko doktryna, ale także orzecznictwo w ostatnim czasie stwierdzają, że nie istnieje takie rozróżnienie, gdyż to organy prowadzące są odpowiedzialne za działanie i finansowanie placówek, a te, jako nie będące samodzielnymi jednostkami, nie mają w istocie samodzielności także w finansowaniu. Dlatego każdy wydatek organu prowadzącego poniesiony na rzecz działalności placówki, jest wydatkiem samej placówki, a ich rozdzielanie jest błędne i niezgodne z zasadami ustawy.
Na szczęście, od teraz będzie to zapisane jasno i wyraźnie, gdyż nowy przepis brzmi:
1) pokrycie wydatków bieżących szkół, przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego i placówek, obejmujących każdy wydatek poniesiony na cele działalności szkoły, przedszkola, innej formy wychowania przedszkolnego lub placówki, w tym na:
a) wynagrodzenie osoby fizycznej prowadzącej szkołę, przedszkole, inną formę wychowania przedszkolnego lub placówkę, jeżeli odpowiednio pełni funkcję dyrektora szkoły, przedszkola lub placówki albo prowadzi zajęcia w innej formie wychowania przedszkolnego,
b) sfinansowanie wydatków związanych z realizacją zadań organu prowadzącego, o których mowa w art. 5 ust. 7
– z wyjątkiem wydatków na inwestycje i zakupy inwestycyjne, zakup i objęcie akcji i udziałów lub wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego.
Nowa treść nie pozostawia wątpliwości, że także dotychczas wydatki związane z zadaniami organu prowadzącego, były możliwe do pokrycia z dotacji, o czym świadczy użyty termin „w tym”! To samo potwierdza uzasadnienie do ustawy.
Jest jednak jeszcze kolejna zmiana w art. 90, dotycząca kontroli. Zmienione ust. 3e i 3 f oraz dodane ust. 3fa – 3fc, wprowadzają mechanizmy represji, możliwe do zastosowania przez kontrolujący podmiot samorządowy wobec placówek niepublicznych. Dotyczy to sytuacji, gdy placówka odmawia poddania się kontroli lub ją utrudnia. W takich sytuacjach, organ dotujący wzywa do zaprzestania tych działań w określonym terminie, a po bezskutecznym upływie terminu, wstrzymuje wypłacanie bieżących dotacji aż do dnia umożliwienia przeprowadzenia czynności kontrolnych.
Jest to jednak przepis potencjalnie szalenie niebezpieczny dla placówek. Organy dotujące nie podlegają w tym momencie żadnemu nadzorowi ani kontroli. Przepisy nie stanowią chociażby, na czym ma polegać np. utrudnianie kontroli. Będzie to samodzielna i subiektywna ocena kontrolujących, trudna do oceny i podważenia. Ich działanie może mieć charakter nie tylko nieuzasadniony, ale wręcz samowolny, a nawet sprzeczny z prawem. Placówki w takiej sytuacji pozbawione zostaną bieżącej dotacji, bez możliwości szybkiego odwołania się. Przepisy nie precyzują, czy wstrzymanie dotacji przybierać winno postać decyzji administracyjnej, czy choćby postanowienia, i wobec tego, czy służy odwołanie lub zażalenie. Nie wiadomo też, czy do rozstrzygania sporów właściwe będą sądy administracyjne, czy powszechne. Jest to kolejny element zacieśniania kontroli i tworzenia nowych jej mechanizmów, co widać już od dłuższego czasu nie tylko w ustawie, ale przede wszystkim w uchwałach rad dotyczących udzielania i kontroli wydatkowania dotacji.
Można powiedzieć, że nowelizacja jak zwykle przynosi trochę marchewki (lepszy opis wydatków pokrywanych z dotacji), ale jeszcze więcej kija na niepubliczne placówki.
Dokumenty z procesu legislacyjnego, w tym ostateczny tekst nowelizacji, można znaleźć na stronie sejmowej http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2957
autor: Robert Kamionowski, radca prawny